سازمان آیکان (ICANN)
آیکان؛ مؤسسه اینترنتی برای اعداد و نامهای اختصاص یافته یک سازمان بین‌المللی غیرانتفاعی است. آیکان (ICANN) مسئول پروتکل اینترنتی، تخصیص فضای آدرس، تعیین پروتکل، مدیریت سیستم دامنه‌های کشوری و عمومی و مدیریت سیستم سرور ریشه (Root Server) است.
این خدمات قبلأ بر اساس قراداد فیمابین دولت آمریکا و نهاد اینترنتی برای اعداد تخصیص یافته (IANA) و سایر سازمان‌ها انجام می‌شده است که در نوامبر ۱۹۹۸ بر مبنای تفاهم نامهای که با وزارت بازرگانی آمریکا منعقد شد به عنوان یک شرکت خصوصی غیرانتفاعی در ایالت کالیفرنیای آمریکا به ثبت رسید.
پیش از سال ۱۹۹۸ تنها موسسه‌ای که به کار ثبت اسامی و قانونی کردن عناوین و یا به عبارت بهتر دادن پاسپورت برای ورود به محیط وب اقدام می‌کرد موسسه استانداردهای ملی آمریکا NSI بود که چون یک سازمان دولتی به شمار می‌رفت بخوبی می‌توانست برای منافع آمریکا برنامه‌ریزی کند. در این سال بود که ایالات متحده و متخصصین اینترنت تصمیم گرفتند این وظیفه را به یک سازمان غیرانتفاعی واگذار کنند. از این بابت بود که در سال ۹۸ طی تفاهم نامهای با وزارت بازرگانی آمریکا، موسسه خصوصی و غیرانتفاعی آیکان با اهداف گوناگونی تأسیس شد. از جمله این اهداف می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
ایجاد رقابت در ثبت دامنه‌های عمومی از طریق ازدیاد تعداد دامنه‌ها و ازدیاد تعداد مراکز ثبت (registrars)، بین‌المللی سازی مدیریت امور مربوط به اسامی و شماره های اینترنتی، ایجاد مکانیسم ارتباط با کلیه اقشار مختلف. آیکان مشارکتی دولتی-خصوصی است و هدف آن حفظ ثبات در عملکرد اینترنت، افزایش رقابت، نمایندگی جوامع اینترنت بین‌المللی و توسعه سیاست‌های متناسب با مأموریتش در سطح پایین به بالا و بر اساس اجماع است. در سند تأسیس این سازمان ۳۵ هدف برای آیکان طراحی شده که بعضی از آنها به شکل تخصصی و فنی و برخی به شکل‌های رفتاری برای سازماندهی آیکان قابل شناسایی هستند.
نقش آیکان
آیکان مسئول حل و فصل مسائل جهانی اینترنت در راستای مدیریت المانهای فنی DNS است تا از این طریق کاربران اطمینان یابند که آدرسی صحیح دریافت می‌کنند. این کار از طریق نظارت و سرپرستی بر توزیع مشخص‌کننده‌های فنی منحصر بفرد مورد استفاده در اینترنت و نمایندگی برای نام دامنه‌های مرتبه بالا (از قبیل com .info. و غیره) انجام می‌گیرد. سایر موارد مورد توجه کاربران اینترنت از قبیل داد و ستدهای مالی، کنترل محتوای اینترنت، نامه‌های الکترونیکی ناخواسته (spam) و محافظت از داده‌ها خارج از محدوده مأموریت فنی و در نتیجه حیطه وظایف آیکان است.
چالش های فرارو در ICANN
یکی از مهمترین چالش‌ها در رابطه با آیکان حوزه حقوقی آن است. با توجه به اینکه این شرکت در آمریکا قرار دارد، از قوانین این کشور تبعیت می‌کند. از اینرو تغییر حوزه حقوقی آیکان بسیار حائز اهمیت است تا دعاوی بین‌المللی در حوزه‌ای مبتنی بر نظام حقوقی بین‌المللی مطرح شود.
چالش مهم دیگر بحث new TLD ها می‌باشد. از آنجایی که DNS سرورهای اصلی در همه دنیا پراکنده‌اند و در تمام قاره‌ها وجود دارند، امکان فروش لیسانس TLDهای جدید از طریق مزایده در بازار بین‌المللی وجود دارد. اما آیکان اداره TLDها را به شرکت های آمریکایی واگذار می‌کند و آنها از محل فروش Domain name ها سود سرشاری بدست می‌آورند. از اینرو تلاش برای تغییر مدیریت حقوق آیکان و اداره TLDهای جدید بسیار حائز اهمیت است.
آیکان چگونه کار می‌کند؟
در داخل ساختار آیکان، دولت‌ها و سازمان‌ها با همکاری کسب و کارها و افراد ماهر و درگیر در ایجاد و حفظ اینترنت جهانی همکاری می‌کنند. نوآوری و ادامه رشد اینترنت چالش‌های جدیدی را در زمینه حفظ ثبات اینترنت بوجود می‌آورد. کنترل آیکان برعهده هیئت مدیره‌ای بین‌المللی است که سرپرستی فرآیند توسعه سیاست را برعهده دارد. رئیس آیکان به‌همراه کارمندانش از سه قاره جهان به دنبال این هستند که بتوانند به تعهدات آیکان به جامعه اینترنتی عمل کنند.
به منظور پاسخگویی به تقاضای اقتصاد و فناوری‌های به سرعت در حال تغییر، فرآیند توسعه سیاست‌گذاری با همکاری سه سازمان صورت می‌گیرد. کمیته‌های مشورتی از سازمان‌ها و جوامع فنی به منظور اتخاذ سیاست‌های مؤثر و مناسب، با این سه سازمان همکاری دارند. بیش از ۸۰ دولت از طریق کمیته مشورتی دولتی GAC توصیه‌های خود را به هیئت مدیره آیکان منتقل می‌کنند.
کمیته‌های فعال: کمیته مشورتی دولتی GAC، کمیته مشورتی امنیت و ثبات SSAC، کمیته مشورتی آزاد ALAC، کمیته مشورتی سرور ریشه RSSAC و گروه فنی ارتباط.
سازمان‌ها: سازمان حمایـت از نام دامنه‌هایی با کد کشورها ccNSO ، سازمان حمایـت از نام دامنه‌های عمومی GNSO، سازمان حمایـت از آدرس ها ASO. در رأس این کمیته ها و سازمان ها هیئت مدیره آیکان قرار دارد.
کمیته مشورتی دولتی GAC
کمیته مشورتی دولتی آیکان یک کمیته مشورتی است که متشکل ازنمایندگانی از دولت ها، سازمان های دولتی چند ملیتی و سازمان های تشکیل شده به دلیل پیمان نامه ها (مانند ناتو) و اقتصادهای مستقلی است که در نشست های بین المللی مشخص شده اند. این کمیته شامل متخصصان دولتی از ۸۵ کشور جهان و اقتصاد مستقل می باشد. با شرکت در جلسات GAC اعضاء می توانند بر سیاست های متمرکز بر مدیریت سیستم نام دامنه ها DNS و مسائل مرتبط با آن که بر عملکرد اینترنت تأثیرگذار است، نفوذ داشته باشند.
کمیته مشورتی دولتی نقش مهمی در ساختار آیکان بر عهده دارد. این کمیته نه تنها ساز و کارهایی را فراهم می آورد که بر اساس آن اقتصادها و دولت ها و سازمان های بین دولتی بر اساس آن توصیه هایی را به آیکان ارائه می دهند بلکه حتی این اطمینان را ایجاد می کند که آیکان می تواند از دولت ها مشاوره بگیرد. مشاوره های به عمل آمده از GAC در سطوح مختلف آیکان لحاظ می شود و باید خاطرنشان کرد که GAC نقشی در رای گیری های تعیین هیئت مدیره آیکان ندارد. در شرایطی که هیئت مدیره آیکان توصیه‌های رسمی از سوی GAC توسط هیئت مدیره به تصویب رسیده است.
حاکمیت اینترنت و آیکان
پس از تأسیس آیکان مقرر شد، پس از دو سال آیکان شرایط لازم را جهت انتقال کامل امور ذیربط از وزارت بازرگانی آمریکا به بخش خصوصی فراهم آورد، ولی علیرغم موفقیت هایی این انتقال عملی نشد و این تفاهم نامه چندبار تمدید شد و هربار مجموعه ای از اهداف جدیدی در جهت پیشبرد آیکان به سمت استقلال بر آن افزوده شد. آخرین زمان تمدید در سال ۲۰۰۳ بود که تفاهم نامه تا پایان سپتامبر ۲۰۰۶ تمدید شد. جدیدترین قرارداد یک موافقتنامه ۵ ساله است که شامل مجموعه ای از قراردادهای یک ساله می‌باشد.